واکسن ویروس کرونا: از افسانه تا واقعیت
« ماری سمبرل مادری است که از دختر خردسال خود، سارا، به تنهایی نگهداری می‌کند. پس از اینکه سارا در هنگام بازی در پارک برای مدتی ناپدید می‌شود، ماری به یک مرکز علمی رفته که فناوری تحت عنوان Arkangel (فرشته مقرب) را به او معرفی می‌کنند. این فناوری درواقع یک تراشه است که در سر فرد قرار داده می‌شود و امکان ردیابی موقعیت لحظه‌ای او را فراهم می‌کند. علاوه‌بر این ماری می‌تواند چیزهایی که سارا می‌بیند را تماشا و دیدن صحنه‌های ناخوشایند را برای او ممنوع کند. این فناوری که در ابتدا بسیار مفید بود، با بزرگ شدن سارا مشکلات خود را بروز می‌دهد…» این بخشی از یکی از اپیزودهای سریال آینه سیاه (Black mirror) تحت عنوان فرشته مقرب است که در سال 2017 ساخته شده است.
گفته‌ای معروف وجود دارد با این عنوان که ایده یا داستان علمی-تخیلی امروز علم فردا را می‌سازد. موارد متعددی در تایید این سخن وجود دارد. مانند داستان سفر به ماه ژول ورن که حدود 100 سال پیش از فرود آپولو11 بر کره ماه نوشته شده است و یا پیش‌بینی ساخت ماهواره‌ها در داستان‌های آرتور سی کلارک فقید. در حقیقت همین رؤیاپردازی و تخیلات است که نوع بشر را از غارها بیرون کشید و تصوراتی چون سفر به فضا را به واقعیت تبدیل کرد. اما علاوه بر چنین پیش‌بینی‌های سودمندی که انگیزه کشف و اختراع را در انسان‌ها حفظ می‌کند، داستان‌های زیادی به موضوعاتی چون اثرات منفی تکنولوژی، ابرقهرمان‌ها و ضدقهرمان‌های جهش‌یافته، تئوری‌های مختلف توطئه و … پرداخته‌اند. آیا مانند دسته اول، باید منتظر وقوع حوادثی چون خیزش ربات‌ها، وفور جهش‌یافته‌ها و هیبریدها در آینده باشیم؟ مرز باریک میان تخیل و واقعیت چگونه مشخص می‌گردد؟
از ابتدای ظهور ویروس کرونای جدید در دسامبر 2019 و شروع همه‌گیری در مارس 2020 سیل عظیم و کنترل‌ناپذیر شایعات، اخبار جعلی و تئوری‌های توطئه در سراسر جهان مطرح گشته است. اخباری چون ساختگی بودن ویروس، منشأ واقعی آن، نحوه انتشار و موارد دیگر. اما با تأیید اولین واکسن در نوامبر 2020، این اطلاعات غلط و شایعات وارد فاز جدیدی گشته‌اند. در ادامه این مطلب به برخی از این شایعات و بررسی صحت آن‌ها می‌پردازم.
یکی از خبرهای پرسروصدایی که در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود خبر تزریق ریزتراشه (microchip)هایی همراه واکسن برای تعیین موقعیت و کنترل افراد است که فناوری آن توسط بیل گیتس توسعه یافته است. اگر از این نکته‌ها بگذریم که اصلا چرا بیل گیتس یکی از مؤسسان شرکت مایکروسافت به این اطلاعات نیاز دارد و چرا در صورت این نیاز از روش‌های دیگری همچون تلفن‌های همراه که جزء جدانشدنی زندگی افراد در دنیای معاصر است، استفاده نمی‌کند، سوال اصلی این است که آیا چنین رخدادی از نظر علمی امکان‌پذیر است؟ ایده اولیه آن از کجا نشأت گرفته است؟
ایده اولیه این شایعات، در ارائه‌ی روش جدید واکسیناسیون توسط بنیاد گیتس ریشه دارد که براساس آن به جای استفاده از سرنگ از patch هایی کوچک‌تر از بند انگشت حاوی ریزسوزن‌هایی در ابعاد میلی‌متری استفاده می‌گردد که حاوی محتویات چند واکسن هستند و پوست را سوراخ کرده و واکسن را تزریق می‌کند. این فناوری که تحت عنوان Quantum Dot Dye نام‌گذاری شده است، الگویی از رنگ‌هایی نزدیک به مادون قرمز را در زیر پوست قرار می‌دهد و به عنوان پرونده‌ای پزشکی به سرویس‌دهنده‌های بهداشتی کمک می‌کند تا افراد واکسینه شده را شناسایی و اطلاعاتی از جمله نوع واکسن، زمان دریافت، تاریخ انقضاء و … در اختیار داشته باشند. این فناوری در حال توسعه، هنوز به بهره‌برداری نرسیده است و بیشتر از اینکه شبیه ریزتراشه‌ها باشد، به نوعی خالکوبی شباهت دارد.
هیچ برنامه‌ای برای استفاده از این فناوری در واکسیناسیون کووید 19 وجود ندارد و در صورت وجود چنین برنامه‌ای، انتقال ریزتراشه به بدن به دلیل ابعاد میکرونی آن‌ها از طریق سوزن‌های سرنگ امکان‌پذیر نیست. اما اگر فرض کنیم چنین اتفاقی ممکن گردد و ریزتراشه‌هایی وارد بدن افراد شوند، با چه سازوکاری اطلاعات ثبت و منتقل می‌گردد. در اینجا نام فناوری دیگری به نام شناسایی فرکانس رادیویی (RFID) به میان می‌آید.
در فناوری RFID یک پالس الکترومغناطیس از یک دستگاه خوانش ارسال و موجب تحریک برچسب یا آنتن می‌گردد که در نتیجه این تحریک، شماره سریال منحصربه‌فرد خود را به دستگاه خوانش منتقل می‌کند. چنین برچسبی انرژی خود را از امواج رادیویی تأمین می‌کنند و استفاده از آن‌ها رایج است، همچون کتاب‌های کتاب‌خانه (جایگزین اسکن بارکد) و چیپ‌های شناسایی حیوانات خانگی. این برچسب‌ها که دارای ابعاد میلی‌متری هستند در حالت عادی غیرفعال‌اند و برای فعال‌شدن باید در فاصله 10 سانتی‌متر تا 1متری دستگاه خوانش قرار گرفته‌باشند. فناوری‌های فعالی چون GPS که موقعیت شما را از طریق اتصال به ماهواره‌های هوایی ردیابی می‌کنند برای تأمین انرژی خود نیازمند باتری هستند.
موضوع مطرح‌شده‌ی دیگر، فرضیه علامت وحش (دیو یا شیطان) است. در مکاشفه یوحنا، عهد جدید، آیات 18-15 به مطلبی اشاره شده است که مضمون آن بدین شرح است: دیو یا شیطانی ظهور می‌کند که همه کسانی که از او تبعیت نمی‌کنند را می‌کُشد و سایر افراد فریفته، اعم از کوچک و بزرگ، فقیر و غنی، برده و آزاد را مجبور می‌کند که بر روی دست راست یا پیشانی خود علامتی دریافت کنند و تنها در صورت داشتن این علامت قادر به خرید و فروش خواهند بود. این علامت اسم یا عدد اسم وحش است و با اعداد مختلفی شناخته می‌شود که معروف‌ترین آن 666 است. تصاویر و نمادهای وحش که به عنوان نماد بردگی شیطان و مانع گذر از دروازه‌های بهشت مطرح می‌شود، به طور مکرر در تئوری‌های توطئه که اغلب با ترس از فناوری (در این جا ریزتراشه‌ها) و دولت‌ها همراه است، ظهور می‌کند. این فرضیه به دلیل شماره پتنت فناوری ارائه‌شده توسط بنیاد گیتس (060606) مطرح گردیده است. قضاوت در مورد این موضوع به خود خواننده واگذار می‌شود.
اما شایعات مطرح‌شده در مورد واکسن کووید 19 به همین‌جا ختم نمی‌گردد. یکی از موارد دیگر احتمال تغییرات ژنتیکی بعد از تزریق واکسن mRNA است. در ابتدا این نکته قابل ذکر است که تنها واکسن‌های بایون‌تک-فایزر و مُدرنا از فناوری mRNA استفاده می‌کنند و سایر واکسن‌های موجود از روش‌های سنتی وکتور (واکسن آسترازنیکا-آکسفورد) و ویروس ضعیف‌شده (واکسن سینوفارم) بهره جسته‌اند، بنابراین مطالبی که در ادامه به آن اشاره خواهد شد تنها شامل این نوع واکسن mRNA می‌شود.
واکسن‌های mRNA دستورالعمل ساخت پروتئین سطحی ویروس کرونا (اسپایک) را به بدن می‌دهند و با ساخت این پروتئین سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با آن آموزش می‌بیند. نحوه عمل این واکسن به ورود ماده ژنتیکی به هسته سلول میزبان ربطی ندارد و از نظر فیزیکی ایجاد تغییر امکان‌پذیر نیست، چرا که این mRNA وارد هسته نمی‌شود و در فضای سیتوپلاسمی قرار می‌گیرد، بنابراین تغییر ژنتیکی نیز ایجاد نمی‌کند.
در فرضیه‌ای دیگر واکسن ویروس کرونا موجب نازایی می‌شود. در این فرضیه واکسن با تحریک سیستم ایمنی علیه پروتئین اسپایک، به پروتئینی دخیل در شکل‌گیری جفت نیز حمله می‌کند. اما بر پایه نظر متخصصان این پروتئین از نظر ساختاری به‌اندازه کافی به پروتئین اسپایک شبیه نیست که چنین حمله‌ای را در پی داشته باشد. ضمن اینکه، از آن‌جایی که واکسن از mRNA ساخته‌شده و نه ویروس زنده، پیش‌بینی می‌گردد که برای افراد باردار نیز ایمن باشد.
موضوع مطرح‌شده دیگر سرعت ساخت واکسن و نگرانی در مورد ایمنی آن است. در شرایط عادی ساخت یک واکسن نزدیک به 10 سال طول می‌کشد، اما اکنون واکسن‌هایی در اختیار داریم که در مدت یک سال ساخته شده‌اند و همچنین این اولین واکسنی است که با فناوری mRNA مورد تأیید قرار گرفته است. نکته اول اینکه در چند سال گذشته مطالعات زیادی روی واکسن‌های mRNA انجام شده و تنها مربوط به واکسن کووید 19 نیست. در آزمایشات بالینی فاز 1 و 2، واکسن‌ها در تعداد کمی داوطلب جهت بررسی ایمنی و تعیین دوز مناسب آزمایش می‌گردند. در فاز سوم این آزمایش روی هزاران نفر صورت می‌گیرد تا میزان مؤثر بودن واکسن مورد سنجش قرار گیرد. گروه‌های دریافت‌کننده واکسن و دارونما، از نظر واکنش‌ها و عوارض جانبی زیر ذره‌بین قرار می‌گیرند و نظارت بر ایمنی واکسن حتی بعد از تأیید آن نیز ادامه دارد.
در مورد واکسن ویروس کرونا، هیچ یک از این مراحل حذف نشده‌اند. سرعت ساخت این واکسن 3 دلیل عمده دارد: اول این واکسن mRNA سریع‌تر از واکسن‌های سنتی تولید می‌شوند و حتی 8 نوع از این واکسن‌ها وارد فاز بالینی گشته است. نکته دوم میزان سرمایه‌گذاری مؤسسات و سازمان‌ها (و حتی خیرین) است، و برای پیش‌برد ساخت واکسن نیاز به انتظار برای اعتبار بودجه‌های مرحله‌ای نبوده است. سوم اینکه مطالعات ساخت واکسن از صفر شروع نشده است، بلکه بسیاری از پروژه‌های متوقف‌شده از زمان SARS و MERS از سر گرفته شده‌اند.
این نکته نیز مطرح شده است که با وجود آمار مرگ‌ومیر پایین ویروس چه نیازی به واکسیناسیون جمعی است؟ حدود 99 درصد از افرادی که به کووید 19 مبتلا گشته‌اند جان سالم به در برده‌اند، اما این درصد به معنی مرگ 100 نفر از هر 10هزار نفر است. بیماری وابسته به سن است و هم دوره کوتاه‌مدت و هم بلندمدت دارد. مسأله تنها مربوط به بقاء و زنده ماندن نیست، بلکه هر فردی که می‌میرد زندگی افراد دیگری را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، افرادی تحت مراقبت‌های شدید پزشکی قرار می‌گیرند و از عوارض طولانی مدت بیماری رنج می‌برند. علاوه‌بر این محدودیت منابع و امکانات درمانی و نیروی انسانی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
واکسن‌های mRNA چون خود ویروس نیستند، موجب بیماری کووید 19 نمی‌شوند. اما شامل عوارض جانبی چون درد محل تزریق، خستگی، سردرد و در موارد نادر تب هستند که نشان‌دهنده عملکرد سیستم ایمنی شما هستند و نباید با علائم واقعی بیماری اشتباه شوند. علاوه‌بر این تولید آنتی‌بادی که شما را در برابر ویروس محافظت می‌کند چند هفته بعد از دریافت تزریق دوم آغاز می‌گردد، یعنی پنجره زمانی چند هفته‌ای وجود دارد که ممکن است فرد به بیماری مبتلا گردد. بنابراین به محض دریافت واکسن ماسک خود را دور نیاندازید.
سؤالات و ابهامات در مورد واکسن کووید 19 همچنان باقیست. جدای از عوارض جانبی موقتی چون بی‌حسی‌های موضعی و توصیه نزدن واکسن به افراد دارای آلرژی، باید دید که آیا این واکسن‌ها عوارض جانبی در درازمدت نشان خواهند بود یا خیر. علاوه‌براین مدت زمان فعال ماندن این حافظه ایمنی مورد ابهام است. به همین دلیل بررسی دقیق وضعیت افراد دریافت‌کننده واکسن همچنان در دستور کار قرار دارد.
منابع:
https://factcheckni.org/articles/covid-19-vaccines-and-microchip-devices/
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.